ಜನಜಾಗೃತಿಯೇ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಕ್ಕೆ ಮದ್ದು! [ಶ್ರೀ ಮದನಗೋಪಾಲರೊಂದಿಗೆ ನಡೆಸಿದ ಸಂದರ್ಶನ]

   ಜನಪರ ಕಾಳಜಿಯನ್ನೂ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುವ ರಾಜ್ಯದ ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ನಿಲ್ಲುವ ಹೆಸರು - ಮದನಗೋಪಾಲ್. ಸರ್ಕಾರದ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಇಲಾಖೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿರುವ ಅವರು ರಾಜಕಾರಣದ ಆಗುಹೋಗುಗಳಿಗೆ ತಲೆ ಕೆಡಿಸಿಕೊಳ್ಳದೆ, ಪದೇ ಪದೇ ಬಂದೆರಗುವ ಸ್ವಾರ್ಥಕೇಂದ್ರಿತ ಒತ್ತಡಗಳಿಗೆ ಮಣಿಯದೆ, ನಿಜವಾದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ 'ಸರಕಾರದ ಕೆಲಸ ದೇವರ ಕೆಲಸ' ಎಂದು ನಂಬಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವವರು. ಇಂದು ಬಹುತೇಕ ಖಾಸಗಿ-ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಎಂಬ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ, ಎಲ್ಲೆಡೆಗೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ಆಡಳಿತಶಾಹಿ ದುರಹಂಕಾರದ ಕಬಂಧಬಾಹುಗಳಿಗೆ ಪಕ್ಕಾಗದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನೂ ಆತ್ಮೀಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿಸುವ, ಆತನ ಕಷ್ಟ ಸುಖಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸೌಜನ್ಯ ಉಳ್ಳವರು, ಮದನಗೋಪಾಲ್.

     'ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಬೇರು-ಬಿಳಿಲುಗಳು ಹೇಗೆಲ್ಲ ಹರಡಿವೆ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರವೇನು?' ಎಂಬ ಕುರಿತಾಗಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಉತ್ಥಾನ ಪತ್ರಿಕೆಗಾಗಿ ನಡೆಸಿದ ಸಂದರ್ಶನ ಇಲ್ಲಿದೆ. 'ಉತ್ಥಾನ' ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯ ಜನವರಿ, ೨೦೧೩ರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ವಿಶೇಷಾಂಕದಲ್ಲಿ ಇದು ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. 'ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ವಿರಾಡ್ ರೂಪ-ಕಾರಣ-ಪರಿಹಾರ' - ಇದು ಈ ವಿಶೇಷಾಂಕದ ವಿಶೇಷ ವಿಷಯ. ನ್ಯಾ. ಸಂತೋಷ ಹೆಗ್ಡೆಯವರ ಸಂದರ್ಶನವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಉಪಯುಕ್ತ ಲೇಖನಗಳುಳ್ಳ ಈ ಸಂಚಿಕೆ ಸಮಯೋಚಿತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಓದಬೇಕಾದುದಾಗಿದೆ.
-ಕ.ವೆಂ.ನಾಗರಾಜ್.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ನಿಮ್ಮನ್ನು ಒಬ್ಬರು ಜನಪರ ಕಾಳಜಿಯುಳ್ಳ ಅಧಿಕಾರಿ ಎಂದು ಜನ ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ಈ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ರೂಪಿತವಾಗುವಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ ಸಂಗತಿಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುವಿರಾ?

ಮ.ಗೋ: ನಾವು ಆಂಧ್ರದ ಗುಂಟೂರಿನಲ್ಲಿದ್ದೆವು. ನನ್ನ ತಂದೆ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಪಾರ್ಟಿಯ ಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೭ ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಆರೋಪಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಒಂದು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ೬ ವರ್ಷಗಳ ಸೆರೆಮನೆವಾಸದ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಯರವಡಾ ಮತ್ತು ಆಲಿಪುರ ಸೆರೆಮನೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದರು. ನನ್ನ ಅಜ್ಜ ಗುಂಟೂರು ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್ನಿನ ಮೇಯರ್ ಆಗಿದ್ದರು. ೧೯೨೧ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಗೆ ಕರೆ ಕೊಟ್ಟಾಗ ತನ್ನ ಹುದ್ದೆಗೆ ರಾಜಿನಾಮೆ ನೀಡಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ನಂತರ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡರು. ನನ್ನ ಅಜ್ಜಿ ಸಹ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿದ್ದರು. ನನ್ನ ತಂದೆ ಬನಾರಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ ೩ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಎಂ.ಎ. ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ನಂತರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ರಾಜಿನಾಮೆ ಕೊಟ್ಟರು, ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಪಾರ್ಟಿ ಸೇರಿದರು.  'ಟೆರರಿಸ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಆಂಧ್ರ' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಪುಸ್ತಕದ ಒಂದು ಅಧ್ಯಾಯ ನನ್ನ ತಂದೆಯ ಕುರಿತದ್ದಾಗಿದೆ. ಏಕೋ ಏನೋ ಅವರು ಸಂತೋಷವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮನಸ್ಕರು ಅಸತ್ಯವನ್ನು ಸಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಇಬ್ಬಗೆ ನೀತಿಗಳು ಅವರಿಗೆ ಸರಿಕಾಣದೆ ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಪಾರ್ಟಿಯಿಂದ ದೂರ ಸರಿದರು. ಪೂರ್ಣ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆ ಕಡೆಗೆ ವಾಲಿದರು. ಹೃಷಿಕೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಮಿ ಶಿವಾನಂದರ ಬಳಿಗೆ ಹೋದರು. ಹೃಷಿಕೇಶದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೫ ವರ್ಷ ಇದ್ದರು.

     ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ ಇನ್ನೊಬ್ಬರೆಂದರೆ ತೆಲುಗಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಾಹಿತಿ ಚಲಂರವರು. ನಾನು ೧೦ನೆಯ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗಿನಿಂದಲೇ ಅವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆಯುವ ಅಭ್ಯಾಸ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದೆ. ೫-೬ ವರ್ಷಗಳು ಅವರಿಗೆ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದೆ. ಅವರೂ ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೊದಲು ಕಟ್ಟಾ ನಾಸ್ತಿಕರಾಗಿದ್ದ ಅವರು ರಮಣ ಮಹರ್ಷಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಪೂರ್ಣ ಬದಲಾಗಿದ್ದರು. ಮೊದಲು ದೇವರು ಇಲ್ಲವೆನ್ನುತ್ತಿದ್ದವರು ದೇವರಿದ್ದಾನೆ ಎನ್ನಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಮೊದಲು ಅವರ ನಾಸ್ತಿಕವಾದದ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದವರು ಈ ಬದಲಾವಣೆಂದ ಕ್ರುದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು. ಚಲಂ ಅವರು, 'ನಾನು ಏನು ನಂಬಿದ್ದೇನೋ ಅದು ನನಗೆ ಸತ್ಯ. ನಿಮಗೋಸ್ಕರ ನಾನು ಸುಳ್ಳು ಹೇಳುವುದಕ್ಕೆ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈಗ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾಗಿದೆ, ದೇವರಿದ್ದಾನೆ' ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು.  ಅಷ್ಟೊಂದು ಕಠಿಣವಾಗಿ ಸತ್ಯವನ್ನು ಹೇಳುವುದನ್ನು ನಾನು ಚಲಂರವರಿಂದ ಕಲಿತೆ. ನನ್ನನ್ನು ಗೋಪಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು ಒಮ್ಮೆ ಉತ್ತರಿಸಿದ್ದರು,  "ಗೋಪಿ, ಇಷ್ಟು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ತಲೆ ಯಾಕೆ ತಿನ್ನುತ್ತೀರಿ? ನಿಜದ ಅರಿವಾಗಲು  ತಿರುವಣ್ಣಾಮಲೈಗೆ ಬಂದುಬಿಡಿ." ರಮಣಾಶ್ರಮಕ್ಕೆ ೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ನಾನು ಮೊದಲು ಹೋಗಿದ್ದು. ನಾನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದು ಏನು ಎಂದು ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಬಿ.ಕಾಂ. ಎರಡನೆಯ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ಜೀವನದ ಬೇರೆಯೇ ಪಥದಲ್ಲಿದ್ದೆ. ನಕ್ಸಲ್ ಚಳುವಳಿಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿದ್ದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯನೂ ಆಗಿದ್ದೆ. ನನ್ನ ಅರಿವಿಗೇ ಬಾರದಂತೆ ನಾನು ಅದರಿಂದ ಹೊರಬಂದೆ. ನನ್ನ ಯೋಚಿಸುವ ಧಾಟಿಯೇ ಬದಲಾಯಿತು. ಋಣಾತ್ಮಕದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಧನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅದು ಬದಲಾಯಿತು. ಅದು ರಮಣ ಮಹರ್ಷಿಗಳ  ಆಶೀರ್ವಾದವೆಂದೇ ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿರದಿದ್ದರೆ ಈಗ ನಾನೇನಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದೆನೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ.     

    ನನ್ನ ತಾಯಿ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿದ್ದರು. ಜೋಗಿಪೇಟೆ, ಸಿದ್ದಿಪೇಟ್, ಆಮೇಲೆ ಹೈದರಾಬಾದ್.  ಜೋಗಿಪೇಟೆ, ಸಿದ್ದಿಪೇಟೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು  ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘದ ಶಾಖೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಆಟಗಳನ್ನು ಆಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಿಂದುತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಹೇಳುವ ವಿಶಾಲ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾಗ ನನಗೆ ಸರಿಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಅದೇ ನನ್ನನ್ನು ರಮಣ  ಮಹರ್ಮಷಿಗಳಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಲು ಪ್ರೇರಿಸಿರಬಹುದು. ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಪರಂಪರೆ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವುದು ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಬಾಲಲ ಭಾಗವತಮು, ಬಾಲಲ ರಾಮಾಯಣಮು, ಇಂತಹವುಗಳನ್ನು ಓದಿದ್ದೆ. ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿನ ಇಂತಹ ಸಂಗತಿಗಳು ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದೆ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚು ಒತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಖಂಡಿತಾ ಅವು ಪ್ರಭಾವಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ನಮ್ಮ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಹೇಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈಗ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿ ಅಂದರೆ ಜಾತಿವಾದಿ, ಕಮ್ಯೂನಲ್ ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. ನಾನು ಓದಿದ್ದು ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಯಲ್ಲೇ, ಅಲ್ಲೇ ಇದನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೨ನೆಯ ತರಗತಿವರೆಗೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ತೆಲುಗು ಮೀಡಿಯಮ್ಮಿನಲ್ಲೇ ಓದಿದ್ದು. ನಾವು ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡು ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳನ್ನು ಕಂಠಪಾಠ ಮಾಡಬೇಕಿತ್ತು. ಕೇನೋಪನಿಷತ್ ಮತ್ತು ಈಶಾವಾಸ್ಯೋಪನಿಷತ್ ಎರಡನ್ನೂ ನಾನು ಕಂಠಪಾಠ ಮಾಡಿದ್ದೆ. ಸುಮಾರು ೮ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಾನು ಜೆ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಯವರ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದೆ. ಓಶೋರವರನ್ನು ಎರಡು ಸಲ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದ್ದೆ. ಪುಣೆ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ. ಹಲವಾರು ಉಪಾಧ್ಯಾಯರುಗಳು, ಲೆಕ್ಷರರುಗಳು, ಭಾಷಣಕಾರರು, ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನವರು, ಗೊತ್ತಿರುವವರು, ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದವರು, ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ  ಪ್ರಭಾವ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಆಗಿದೆ. 

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಇಂದಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವುದು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಲ್ಲವೆನ್ನುವ ವಾತಾವರಣವಿದೆ. ನಿಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯ?

ಮ.ಗೋ: ನೋಡಿ, ಸತ್ಯಸಂಧತೆ, ದಕ್ಷತೆ ಇವೇ ಕೊನೆಯಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಕೆಲಸಗಳು ಜನಪರವಾಗಿರಬೇಕು, ಒಳ್ಳೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ್ದಾಗಿರಬೇಕು. ನಾವು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ ಯಾರಿಗಾಗಿ? ಜನರಿಗಾಗಿ! ಜನರಿಗೆ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಸಿಗದಂತೆ ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರ ತಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಭ್ರಚ್ಠಾಚಾರ ಹೇಗೆ ಜನರ ಜೀವನವನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಾಧಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿಯಬೇಕು. ಅದನ್ನು ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಯಹೇಳದಿದ್ದರೆ ಅವರಿಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ಅವರಿಗೆ ಅರಿವು ಬರದೆ ಎಷ್ಟು ಹೋರಾಟ ಮಾಡಿದರೂ ಪ್ರಯೋಜನ ಇಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ದಕ್ಷತೆ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಜನರಿಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮಾಡಬೇಕು.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ದಕ್ಷ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಸೇವೆಗೆ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯತೆ ಇದೆಯೇ?

ಮ.ಗೋ: ಜನರಿಂದ ಇದೆ. ಪಟ್ಟಭದ್ರ ಹಿತಾಸಕ್ತರೂ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ಇಷ್ಟವಾಗದಿದ್ದಾಗ ಸಹಜವಾಗಿ ಅವರು ಅಡ್ಡಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ರಾಯಚೂರಿನಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ನನ್ನನ್ನು ನಕ್ಸಲೈಟ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿ ಸಸ್ಪೆಂಡ್ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಮೂರು ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು: ಒಂದು, ನಾನು ನನ್ನ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ-ಜಾತಿ/ಪಂಗಡಗಳ ಕಾಲೋನಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ ಅಂತ.  ಎರಡು, ನಾನು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಮಾತನಾಡಿ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದ್ದೇನೆಂದು. ಮೂರು, ನಾನು ಪರ್ಯಾಯ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿ ಜನರನ್ನು ಬೇರೆ ನಾಯಕತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು. ಈ ಆರೋಪಗಳು ಏನು ಎಂದು ಅದನ್ನು ಮಾಡಿದವರಿಗೇ ಗೊತ್ತಿರಬಹುದು. ನಾನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮೇಲುಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದೆ. ಒಂದೂವರೆ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮರುನೇಮಕ ಆಯಿತು. ನಾನು ಭರವಸೆ ಬಿಟ್ಟಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ನಿರಾಶಾವಾದಿ ಅಲ್ಲ. ನನ್ನನ್ನು ಯಾರು ಹತಾಶರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಬಯಸುತ್ತಾರೋ ಅವರೇ ಹತಾಶರಾಗಬೇಕು. 'ಏನಪ್ಪಾ, ಎಷ್ಟು ಮಾಡಿದರೂ ಇವನು ಹಾಗೆಯೇ ಇದ್ದಾನೆ' ಅಂತ ಅವರಿಗೆ ಅನ್ನಿಸಬೇಕು. ನನ್ನ ಸೇವಾಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೆಟ್ಟ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಂತೆ ಒಳ್ಳೆಯವರನ್ನೂ ಕಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ನಾವು ಒಳ್ಳೆಯವರಾಗಿದ್ದರೆ, ನೇರ ನಡೆ ನುಡಿಯವರಾಗಿದ್ದರೆ ಅವರು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. 

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಕೆಳಹಂತದಲ್ಲಿನ ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಗಮನ ಹರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಕೆಳಹಂತದವರನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು, ಶಿಕ್ಷೆಗೊಳಪಡಿಸುವುದು ಆಗುತ್ತಿದೆ. ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದಲ್ಲೂ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಗಮನ ಹರಿಸಬೇಡವೇ?

ಮ.ಗೋ: ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದರೆ ಅಧೀನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಕಾನೂನುಗಳು ಸಮಸ್ಯೆ ಪರಿಹರಿಸಲಾರವು. ಜನರು ಮಾತ್ರ ಬಗೆಹರಿಸಬಲ್ಲರು. ಜನರ ಜೀವನ ಮಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರ ಹೇಗೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಜನರಿಗೆ ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಅರಿವಾಗುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಪರಿಹಾರ ಕಷ್ಟ. ಕಾನೂನು ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಬಹುದು, ಶಿಕ್ಷೆ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಮನೋಭಾವ ಬದಲಿಸಲಾರದು. ಮನೋಭಾವ ಬದಲಾಗಬೇಕು ಅಂದರೆ ಬದಲಾವಣೆ ಮೇಲಿನಿಂದ ಬರಬೇಕು, ಜನರೂ ಜಾಗೃತರಾಗಬೇಕು. 

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಜಾರಿ ಮಾಡುವವರು, ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತರುವವರು, ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ಇಂದು ನಿರ್ಭೀತವಾಗಿ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬಹುದಾದಂತಹ ವಾತಾವರಣ ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುತ್ತಾರಲ್ಲ? 

ಮ.ಗೋ: ನನ್ನ ಅನುಭವದ ಪ್ರಕಾರ ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರ ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಗುಮಾಸ್ತರುಗಳು, ಜವಾನರು, ಆರೋಗ್ಯ ನಿರೀಕ್ಷಕರು, ಇಂಜನಿಯರುಗಳು, ಶಿಕ್ಷಕರುಗಳು, ಡಾಕ್ಟರುಗಳು, ನರ್ಸುಗಳು, ಹೀಗೆ ಬಹಳ ನೌಕರರುಗಳು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕರಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ನಿರಾಶೆ ಆಗ್ತಾ ಇದೆ. ಹಾಗೆ ಆಗಬಾರದು. ಅವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಬೇಕು, ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಾರದು. ಆದರೆ ಅವರುಗಳಿಗೆ ಬಹಳ ಕಷ್ಟ ಇದೆ. ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ಮೇಲಾಧಿಕಾರಿಗಳು, ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳ ಕಡೆಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ತೊಂದರೆ ಇದೆ. ಅಂತಹ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸಗಾರರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ಕೊಡಬೇಕು. ಮೇಲಾಧಿಕಾರಿಯಾದವರು ಅವರ ತೊಂದರೆ ತಡೆಯಬೇಕು. 

     ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿದ್ದ ಒಬ್ಬರು ಆಹಾರ ಉಪನಿರ್ದೇಶಕರು ಇದ್ದರು. ಅವರು ಸಾಕಷ್ಟು ಹಣ ಮಾಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿತ್ತು. ನಾನು ಅವರನ್ನು ಕರೆದು ಹೇಳಿದ್ದೆ, 'ನೋಡಿ, ನಾನು ನಿರ್ದೇಶಕನಾಗಿರುವವರೆಗೆ ನಿಮ್ಮ ವಿರುದ್ಧ ಯಾವುದೇ ದೂರು ಬರಬಾರದು. ನಿಮ್ಮ ಹಳೆಯ ಸಂಗತಿಗಳೆಲ್ಲಾ ನನಗೆ ಗೊತ್ತು. ಆಗಿದ್ದು ಆಯಿತು. ಮುಂದೆ ಸರಿಯಾಗಿರಬೇಕು' ಅಂತ. ನಂತರ ಅವರು ಹಗಲೂ ರಾತ್ರಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. 'ಏನು ಮಂತ್ರ ಮಾಡಿದಿರಿ? ಅವರು ಅಷ್ಟೊಂದು ಬದಲಾಗಿದ್ದಾರೆ' ಅಂತ ಜನರೇ ನನ್ನನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. 

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಅಡ್ಡಿ-ಅಡಚಣೆಗಳು ಜಾಸ್ತಿ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ಅನುಭವ?

ಮ.ಗೋ: ನಾನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಮಿಷನರ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ೮ನೆಯ ತರಗತಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯರಿಗೆ ಸೈಕಲ್ ಕೊಡುವ ಯೋಜನೆ ಜಾರಿಗೆ ಬಂತು. ಆಗ ಕಡಿಮೆ ದರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಂಡ್ ಸೈಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಕೊಡಿಸಲು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದೆ. ಆಗ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟ, ಉಚಿತ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಕೊಡುವ ಯೋಜನೆ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಎಲ್ಲಾ ಯೋಜನೆಗಳ ಸಮರ್ಥ, ಸಮರ್ಪಕ ಜಾರಿಗೆ ತುಂಬಾ ಶ್ರಮ ಹಾಕಿದ್ದೆ. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ನನ್ನನ್ನು ಆ ಹುದ್ದೆಯಿಂದ ಯಾವ ಕಾರಣವೂ ಇಲ್ಲದೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ನನಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಬೇಸರವಾಗಿ ನನ್ನ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ರಾಜಿನಾಮೆ ನೀಡಿ ತಿರುವಣ್ಣಾಮಲೈಗೆ ಹೊರಟೆ. ದಾರಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆ ಬಂತು, ಅವರ ಹೆಸರು ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ಅವರು "ನೀವು ಏಕೆ ರಾಜಿನಾಮೆ ಕೊಟ್ಟಿರಿ? ಜನ ನಮ್ಮನ್ನೇ ದೂಷಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಯವಿಟ್ಟು ರಾಜಿನಾಮೆ ವಾಪಸ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ" ಎಂದು ಕೋರಿದರು. ನಾನು, "ನನ್ನ ವರ್ಗಾವಣೆಗೆ ಕಾರಣ ಏನು?" ಎಂದು ಕೇಳಿದೆ. "ನೀವು ದಯವಿಟ್ಟು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯವರನ್ನು ಕಾಣಿ" ಎಂದರು. ನಾನು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯವರನ್ನು ಕೇಳಿದೆ, "ಸ್ವಾಮಿ, ನೀವೇ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಯೋಜನೆಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಜಾರಿಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಒಳ್ಳೆಯ ಅಧಿಕಾರಿ ಎಂದು  ಹೊಗಳಿದ್ದಿರಿ. ಈಗ ಕಾರಣವಿಲ್ಲದೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದ್ದಾದರೂ ಏಕೆ?" ಎಂದು ಕೇಳಿದೆ. 'ಕಾರಣ ಏನೂ ಇಲ್ಲ, ಯಾರೋ ಒಬ್ಬರು ಸಿಟ್ಟಾಗುತ್ತಾರೆ ಹಾಗೆ, ಹೀಗೆ' ಅಂತ ಹೇಳಿದರು. ಒತ್ತಾಯಿಸಿದಾಗ 'ನೀವು ಅವರ ಕೋರಿಕೆಯಂತೆ ವರ್ಗಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ' ಅಂದರು. ನಾನು ಹೇಳಿದೆ, "ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ೨೫% ಹುದ್ದೆಗಳು ಖಾಲಿ ಇದೆ. ಅಲ್ಲಿಂದ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡಿದರೆ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಹುದ್ದೆಗಳು ಖಾಲಿ ಆಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ತೊಂದರೆ ಆಗುತ್ತದೆ" ಎಂದೆ. 'ನೀವು ಹೇಳುವುದೇನೋ ಸರಿ. ಆದರೆ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರಣಗಳೂ ಇರುತ್ತವೆ. ನೀವು ರಾಜಿನಾಮೆ ಮಾತ್ರ ಕೊಡಬೇಡಿ, ವಾಪಸ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ' ಎಂದರು. ಇಂತಹ ಕಾರಣಗಳು ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅವರು ಅಲ್ಪಕಾಲಿಕ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಹೀಗೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

        ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸ ಆಗುತ್ತಿತ್ತು, ಆಗುತ್ತಿದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಹಗಲು-ರಾತ್ರಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ಹೀಗೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಯಾವುದೇ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರವಿಲ್ಲದೆ ನನ್ನನ್ನು ಅಲ್ಲಿಂದ ಎತ್ತಂಗಡಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆಗ ನಾನು ೧೫ ದಿನ ರಜೆ ಹಾಕಿ ಕೈಲಾಸ ಮಾನಸ ಸರೋವರಕ್ಕೆ ಯಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದೆ. ಆಗ ನನಗೆ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಬಹಳ ಕೆಟ್ಟದೆನಿಸಿತು. ನಾನು ವರ್ಗಾವಣೆಗೆ ಅಂಜುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸಗಳಾಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಯಾವುದೇ ಕಾರಣವಿಲ್ಲದೆ ವರ್ಗ ಮಾಡುವ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಬೇಸರವಾಗುತ್ತದೆ. 

          ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಬೇಷನರ್ ಆಗಿದ್ದಾಗ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಶ್ರೀ ಸುಧೀರ್ ಕುಮಾರ್ ಇದ್ದರು. ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ, ದಕ್ಷ, ಧೈರ್ಯವಂತ, ಸರಳ ಅಧಿಕಾರಿ ಅವರು. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಗನ್ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಅವರೇ ರೈಡ್ ಮಾಡಿ ಕೇಸು ಹಾಕಿದ್ದರು. ಅವರ ಜೀವಕ್ಕೆ ಬೆದರಿಕೆ ಇತ್ತು. ಅವರನ್ನು ಕೋರ್ಟಿಗೆ ಎಳೆಯಲಾಯಿತು. ಅವರನ್ನು ಅವರೇ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು. ಅವರ ಪರವಾಗಿ ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಸರ್ಕಾರದ ಕಡೆಯಿಂದಲೂ ಸಹಾಯ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರೇ ವಾದಿಸಿ ಸುಪ್ರೀಮ್ ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲೂ ಗೆದ್ದರು. ನಂತರ ಅವರು ಬೇಸರದಿಂದ ರಾಜಿನಾಮೆ ನೀಡಿ ಹೊರಬಂದರು. ಅವರು ಈಗ ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಅಡ್ಮಿನಿಸ್ಟ್ರೇಟಿವ್ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನಲ್ ಮೆಂಬರ್ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. 

ಪ್ರಶ್ನೆ: ನೀವು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹ ಸಂಗತಿಗಳು, ಘಟನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವಿರಾ?

ಮ.ಗೋ: ನಾನಾಗ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿದ್ದೆ. ಶ್ರೀ ಅರವಿಂದ ಲಿಂಬಾವಳಿಯವರು ಮಂತ್ರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಸಿಇಟಿ ಯಲ್ಲಿ ನಾನು ವೈಸ್ ಛೇರ್‌ಮನ್, ಅವರು ಛೇರ್ ಮನ್. ಒಬ್ಬ ಪ್ರೌಢ ಮಹಿಳೆ ಬಂದರು, "ನನ್ನ ಮಗನಿಗೆ  ಡಿಸ್‌ಫ್ಲೆಕ್ಸಿಯ, ನೀವು 'ತಾರೆ ಜಮೀನ್ ಪರ್' ನೋಡಿದ್ದೀರಾ? ನನ್ನ ಮಗನಿಗೆ ಅದೇ ಸಮಸ್ಯೆ ಇದೆ. ಇಂಜನಿಯರಿಂಗ್, ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೀಟುಗಳಲ್ಲಿ ೩% ಅಂಗವಿಕಲರಿಗೆ ಮೀಸಲಿಟ್ಟಿದ್ದೀರಿ. ಅದರ ಸೀಟುಗಳು ಬೇರೆ ರೀತಿಯ ಅಂಗವಿಕಲರ ಪಾಲಾಗುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಮಗನಂತಹವರಿಗೆ ಒಂದು ಸೀಟೂ ಸಿಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ. ದಯವಿಟ್ಟು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿ" ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. ಲಿಂಬಾವಳಿಯವರಿಗೆ ವಿಷಯ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಅವರು 'ಅದಕ್ಕೆ ಏನು ಮಾಡಬಹುದೋ ಮಾಡಿ, ನನ್ನ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿದೆ' ಅಂದರು. ನಾವು ಪ್ರವೇಶಾತಿ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿ, ೧% ಅಥವ ೧/೨% ಇರಬಹುದು, ಅಷ್ಟು ಸೀಟುಗಳನ್ನು ವೈದ್ಯಕೀಯವಾಗಿ ಮಾನಸಿಕ ಕಾಯಿಲೆ ಕಾರಣದ ದೌರ್ಬಲ್ಯದವರಿಗೆ ಮೀಸಲಿಡಬೇಕು ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿ, ಒಂದು ವಾರದಲ್ಲಿ ಆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗೆ ಅಂಗೀಕಾರ ಪಡೆಯಲಾಯಿತು. ಮೊದಲು ವಿಶೇಷ ವರ್ಗದವರ ಕೌನ್ಸೆಲಿಂಗ್ ಆಗುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದ್ದ ಮಹಿಳೆ ಸಹ ಬಂದಿದ್ದರು. ಆಕೆಯ ಮಗನಿಗೆ ಸೀಟು ಸಿಕ್ಕಿತು. ಆಕೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಅತ್ತುಬಿಟ್ಟಳು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅದೇ ಮೊದಲು ಡಿಸ್‌ಫ್ಲೆಕ್ಸಿಯದಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದವರಿಗೆ ಸೀಟು ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು. ಆಕೆಗೆ ನಂಬಿಕೆಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅಂತಹವರೇ ನಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರದ ರಾಯಭಾರಿಗಳು. ಯಾವುದೇ ಟಿವಿ ಜಾಹಿರಾತಿನ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಏನಾದರೂ ಹೇಳಬಹುದು. ಅವರಿಗೆ ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿದರೆ ಇಂತಹ ಕೆಲಸಗಳು ಸಾಧ್ಯ. ಅವರಿಗೂ ಪ್ರಚಾರ ಬೇಕು.

     ನಂಜನಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಅಸಿಸ್ಟೆಂಟ್ ಕಮಿಷನರ್ ಆಗಿದ್ದಾಗ ಒಮ್ಮೆ ಗೋವುಗಳ ಸಾಗಾಣಿಕೆ ಆಗುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದೆ. ಕೇರಳ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಅವುಗಳ ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಸು ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ, ಕರುಗಳೂ ಇದ್ದವು. ಆ ಜಾನುವಾರುಗಳ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ತೂತುಗಳಿದ್ದವು. ಐ.ಆರ್.ಡಿ.ಪಿ. ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟ ಹಸುಗಳಿಗೆ ಆ ರೀತಿ ಗುರುತು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಐ.ಆರ್.ಡಿ.ಪಿ. ಹಸುಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಬಂದವು ಅಂತ ವಿಚಾರಿಸುತಿದ್ದಾಗ ಡ್ರೈವರ್ ಓಡಿಹೋದ. ಕೆಲವು ಪ್ರಭಾವಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಅದರ ಹಿಂದೆ ಇರುವುದು ನನಗೆ ಗೊತ್ತಾಯಿತು, ಅವರ ಹೆಸರುಗಳು ಬೇಡ. ವಾಹನ ಜಪ್ತು ಮಾಡಿದೆವು, ವಿವಿಧ ಸೆಕ್ಷನ್‌ಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲು ಮಾಡಿದೆವು. ನಾನು ಹಸುಗಳನ್ನು ಸಾಗಿಸುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದೇನೆ, ನಾನು  ಆರೆಸ್ಸೆಸ್ಸಿನವನು ಅಂತ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದರು. ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸುದ್ದಿಗಳು ಬಂದವು. ಹಸು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದಕ್ಕೂ ಅದಕ್ಕೂ ಏನು ಸಂಬಂಧವಿದೆ? ಅದು ಅಮಾನವೀಯ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು, ನಿಲ್ಲಿಸಿದೆ, ಅಷ್ಟೆ. ನಾನು ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸಕ್ಕೂ ಆರೆಸ್ಸೆಸ್ಸಿಗೂ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲ. ನನಗೆ ಹಸುಗಳನ್ನು ಕಂಡರೆ ಭಾವನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪೂಜ್ಯ ಭಾವನೆಯಿದೆ, ಏಕೆಂದು ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ನಾವು ಏನಾದರೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೆ ಅದರ ಹಿಂದೆ ಥಿಯರಿ ಇರಬೇಕಿಲ್ಲ. ಕೆಟ್ಟದನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾದರೆ ಥಿಯರಿ ಬೇಕು. ಆಗ ನನ್ನನ್ನು ಆರೆಸ್ಸೆಸ್ಸಿನವನು ಎಂದು ದೂರಿದ್ದರು, ರಾಯಚೂರಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ನಕ್ಸಲೈಟ್ ಎಂದು ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ಹಚ್ಚಿದ್ದರು.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಸುಮಾರು ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ 'ಕೂಲಿಗಾಗಿ ಕಾಳು' ಯೋಜನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕೋಟ್ಯಾಂತರ ರೂ. ಮೌಲ್ಯದ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಮಂಗಳೂರು ಬಂದರಿನಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದುದನ್ನು ಜಪ್ತಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಹಲವಾರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಹಲವಾರು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಅವರ ಮೇಲೆ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅದೇ ಅದಿಕಾರಿಗಳು ಇಂದೂ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಉನ್ನತ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲೂ ಇದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗೆ ಏನು ಕಾರಣ?

ಮ.ಗೋ: ನಾನು ನಂಜನಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಎ.ಸಿ. ಆಗಿದ್ದಾಗ ನಡೆದ ಪ್ರಕರಣ ಇದು. ಬಿಳಗಿರಿರಂಗನಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಾದಿಟ್ಟ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ೫೦ ಎಕರೆ ಜಾಗವನ್ನು ೫ ಜನರಿಗೆ ಭೂರಹಿತ ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಅಂತ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಅವರ ಪೈಕಿ ಸುಬ್ಬರಾವ್, ರಜನೀಕಾಂತ್, ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ಅವರೂ ಸೇರಿದ್ದರು.  ಅವರೆಲ್ಲಾ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸದಾಶಿವನಗರದಲಿದ್ದವರು. ಇದರಲ್ಲಿ ರಹಸ್ಯ ಏನೂ ಇಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳಿವೆ. ಸುಬ್ಬರಾವ್ ಅನ್ನುವವರು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಟ್ಟದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು. ರಜನೀಕಾಂತ್ ಬಗ್ಗೆ ಗೊತ್ತೇ ಇದೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಕೋಟ್ಯಾಧೀಶ್ವರರೇ. ನಾನು ಈ ಬಗ್ಗೆ ವರದಿ ಕೊಟ್ಟಾಗ ನನ್ನ ಮೇಲಾಧಿಕಾರಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವರಿಗೆ ನೋಟಿಸ್ ಕೊಟ್ಟು ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡಿ ಒಂದು ಆದೇಶ ಮಾಡಿದರು. ಆ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಂಜೂರಿದಾರರು ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸಾಗುವಳಿಗೆ ತರುವುದಕ್ಕೆ ಖರ್ಚು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ನ್ಯಾಯವಲ್ಲ ಅಂತ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಮೂರ್ಖನಿಗೂ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ, ಮಂಜೂರಿದಾರರು ಭೂರಹಿತ ಕೃಷಿಕಾರ್ಮಿಕರಲ್ಲ ಅಂತ. ಕೋಟ್ಯಾಧೀಶ್ವರನೊಬ್ಬ ತಾನು ಭೂರಹಿತ ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಮಿಕ ಅಂತ ಧೃಢೀಕರಣ ಪತ್ರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರೆ ಅದು ತಪ್ಪು ಎಂದು ತಿಳಿಯುವುದಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡ ಕಾನೂನಿನ ಅಗತ್ಯ ಇದೆಯೇ? ನಾನು ಛೀಫ್ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯವರಿಗೆ ದೂರು ಕೊಟ್ಟೆ. ಅದು ಲೋಕಾಯುಕ್ತಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು. ನಾನು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿದೆ. ನಾನು ಪ್ರಕರಣದ ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳ ಪ್ರತಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತಹಸೀಲ್ದಾರ್, ರೆವಿನ್ಯೂ ಇನ್ಸ್ ಪೆಕ್ಟರ್, ಸರ್ವೆಯರ್, ಗ್ರಾಮಲೆಕ್ಕಿಗರು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಅಮಾನತ್ತು ಮಾಡಿದ್ದರು. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವರದು ಯಾರದೂ ತಪ್ಪಿಲ್ಲವೆಂದು ಸಿದ್ಧವಾಯಿತು. ಪ್ರಕರಣ ಮುಚ್ಚಿಹೋಯಿತು. ಅವರುಗಳಿಗೆ ಬಡ್ತಿಯೂ ಸಿಕ್ಕಿತು. 

     ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಕರಣ ಹೇಳ್ತೀನಿ. ನಾನು ಬಿಜಾಪುರದ ಡಿ.ಸಿ. ಆಗಿದ್ದಾಗ ನಡೆದ ಸಂಗತಿ. ಆಹಾರ ಇಲಾಖೆಯ ಉಪನಿರ್ದೇಶಕರೊಬ್ಬರು ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳು ೩೦೦ ನ್ಯಾಯಬೆಲೆ ಅಂಗಡಿಗಳ ಪೈಕಿ ೫೦ ನ್ಯಾಯಬೆಲೆ ಅಂಗಡಿಗಳಿಗೆ ಅಕ್ಕಿ, ೫೦ ಅಂಗಡಿಗಳಿಗೆ ಗೋದಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದರ ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ೫೦ ಅಂಗಡಿಗಳಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ, ಉಳಿದ ೨೫೦ ಅಂಗಡಿಗಳಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಆಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹೀಗೆ ರೊಟೇಶನ್ನಿನಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ೫೦ ಅಂಗಡಿಗಳ ಅಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಗೋಧಿ ಸೋಲಾಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಹಿಟ್ಟು, ರವೆ ಮಾಡಿ ಮಾರಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆಗ ನಾನು ಮತ್ತು ಎ.ಸಿ. ಅದನ್ನು ರೆಡ್ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಆಗಿ ಹಿಡಿದೆವು. ಸಗಟು ಗೋಡೌನಿಗೆ ಹೋಗಿ ೫ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ತಪಾಸಣೆ ಮಾಡಿದೆವು. ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಇರುವುದು, ಅವ್ಯವಹಾರ ನಡೆದಿರುವುದು ಖಚಿತವಾಯಿತು. ವರದಿ ಸಿದ್ಧ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಗೃಹ ಇಲಾಖೆಯ ಕಮಿಷನರ್ ಅವರನ್ನು ಸ್ವತಃ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿ, ವಿಶೇಷ ಅನುಮತಿ ಪಡೆದು ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲಿಸಿದೆ. ಮನೋರಮಾ ಮಧ್ವರಾಜ್ ಆಹಾರ ಮಂತ್ರಿ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಮನೆಗೇ ಹೋಗಿ ವಿಷಯ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಜನರ ಆಹಾರ ಕದ್ದಿದ್ದಾರೆ, ಅವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಆಗಬೇಕು ಅಂದೆ. ಅವರು ಒಪ್ಪಿದರು. ಸಿ.ಒ.ಡಿ. ತನಿಖೆಗೂ ಆದೇಶ ಮಾಡಿದರು. ಉಪನಿರ್ದೇಶಕರು, ಫುಡ್ ಇನ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟರರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳು ಅವರು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದು, ನಂತರ ಜಾಮೀನಿನ ಮೇಲೆ ಹೊರಬಂದರು. ೧೯೯೪ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕೇಸು ಇದು. ೨೦೦೮ರವರೆಗೂ ನಡೆಯಿತು. ನಾನೂ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಆದಮೇಲೂ ೧೪ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅವರುಗಳು ನಿರ್ದೋಷಿ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನವಾಯಿತು. ಸಿ.ಓ.ಡಿ.ಯವರು ಆರೋಪಗಳು ಸಾಬೀತಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ಅವರು ಶಿಕ್ಷೆ ಕೊಡಲು ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಕೇವಲ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಿ ವರದಿ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ನಂತರ ಇಲಾಖಾ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಯಿತು. ಅಲ್ಲೂ ನಾನು ಹೇಳಬೇಕಾದ್ದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದೆ. ಏನಾಯಿತೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಆರೋಪಗಳು ಸಾಬೀತಾಗಲಿಲ್ಲವೆಂದು ತೀರ್ಮಾನವಾಯಿತು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ನನ್ನ ಹತ್ತಿರವೂ ಬಂದಿದ್ದರು, 'ಏನೋ ತಪ್ಪು ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇವೆ, ಕ್ಷಮಿಸಿ ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಿ, ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿಕೆ ಕೊಡಬೇಡಿ' ಅಂತ ಕೇಳಿದ್ದರು. ಆದರೆ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ ನಾನು ಮಾಡಿದೆ. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಏನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಪಾರಾದರು.  ಕಾನೂನನ್ನು ಹೇಗೆ ತಿರುಚಬಹುದು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಇದು. ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲೇ ಹಾಗಾಗಿದೆ, ಏಕೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ತಾವೇ ಹೇಳಿದಂತೆ ತಾವೇ ಮುತುವರ್ಜಿ ವಹಿಸಿ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಪ್ರಕರಣ ೧೪ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಏನೂ ಕ್ರಮ ಆಗದೆ ಬಿದ್ದುಹೋಯಿತು. ಇಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಏನು ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು?

ಮ.ಗೋ: ಇದು ಕಳೆದ ವರ್ಷದ ಪ್ರಕರಣ, ಬಹುಷಃ ಮಾರ್ಚಿ ತಿಂಗಳ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿರಬೇಕು. ಇಂಜನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್ ಲೆಕ್ಚರರ್ಸ್‌ಗಳ ವೇತನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. ಫೈಲನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ಮಂಜೂರಾತಿ ನೀಡಿ ೧೦ ದಿನ ಆಗಿತ್ತು. ಆಫೀಸಿನಲ್ಲಿ ಪೆಂಡಿಂಗ್ ಇತ್ತು. ಈ ಕೇಸಿನಲ್ಲಿ ನಾನು ಒಂದು ಪೈಸೆ ಲಂಚ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಕೆಲವರು ಲೆಕ್ಚರರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಕಡೆಯಿಂದ ನನ್ನನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಲು ಬಂದಿದ್ದರು. 'ಸರ್, ಈ ಫೈಲ್ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪೆಂಡಿಂಗ್ ಇದೆ. ನಾವು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ೪-೫ ಕೋಟಿ ಹಣ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಕೊಡ್ತೀವಿ. ಅದರ ಮೇಲೂ ಸಹ ಕೊಡ್ತೀವಿ. ದಯವಿಟ್ಟು ಮಂಜೂರಾತಿ ಕೊಡಿ' ಅಂದರು. ನಾನು ಅವರನ್ನು ನನ್ನ ಎದುರೇ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಸಂಬಂಧಿಸಿದವರನ್ನು ಕರೆಸಿ, ಅವರಿಗೆ ನನ್ನ ಎದುರೇ ಆದೇಶವನ್ನು ಟೈಪ್ ಮಾಡಿಸಿದೆ. ಬಂದವರ ಎದುರಿಗೇ ಸಹಿ ಮಾಡಿ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರತಿ ಕೊಟ್ಟೆ. ಅವರುಗಳ ವೇತನದಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿತ್ತು. ಯಾರಿಂದಲೂ ಒಂದು ರೂ. ಹಣ ಪಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಅಪರಾಧ ಆಗುವ ಮುನ್ನವೇ ಹಾಗೆ ಆಗದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗತ್ಯ. 

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಮೂಲ ಅಂತೀವಿ. ಅಧಿಕಾರ ಕೇಂದ್ರಿತ, ಜಾತಿ ಕೇಂದ್ರಿತ, ವಂಶ ಕೇಂದ್ರಿತ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸಹ ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅಲ್ಲವೇ?

ಮ.ಗೋ: ಇದಕ್ಕೆ ಅವರನ್ನು ದೂಷಿಸಿ ಪ್ರಯೋಜನ ಇಲ್ಲ. ಜನರು ಸರಿಯಾಗಬೇಕು. ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಿಗೆ ಈಗ ಏನು ಭಾವನೆ ಬಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಖರ್ಚು ಮಾಡದಿದ್ದರೆ ಗೆಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ ಅಂತ. ಪ್ರಾಮಾಣಿಕರಾಗಿರುವ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಎಷ್ಟಿಲ್ಲ,. ಅವರೇ ಹೇಳ್ತಾರೆ, 'ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರಷ್ಟೆ ಜನ ಓಟು ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ, ಹಣ ಹಂಚಲೇಬೇಕು' ಅಂತ. ಆ ಮನೋಭಾವ ಹೋಗಬೇಕು. ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರ ಅನ್ನುವುದು ಸಮಾಜದ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಇದ್ದ ಹಾಗೆ. ಅದು ಭಯೋತ್ಪಾದಕತೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕಾರಿ. ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲೂ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಬೇಕು. ಒಂದು ಕಾಲ ಬರುತ್ತದೆ, ಬರಬೇಕು. ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳವರು, 'ನಾವು ದುಡ್ಡು ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ, ಚುನಾಯಿಸದಿದ್ದರೆ ಪರವಾಗಿಲ್ಲ' ಅನ್ನುವ ಕಾಲ ಬರಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಮಾಫಿಯಾದವರು, ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳು, ಅಪರಾಧಿಗಳು ಇವರುಗಳೆಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ, ಹಣ ಖರ್ಚು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ಹಣ ಇದ್ದರೆ ರಾಜಕೀಯ ಮಾಡಬಹುದು ಅನ್ನುವ ಸ್ಥಿತಿ ಇದೆಯಲ್ಲಾ ಅದು ಬಹಳ ಕೆಟ್ಟದ್ದು.
  

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಇಂತಹ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಅಧಿಕಾರಿ ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ಆಗುತ್ತಾನಲ್ಲವೇ? 

ಮ.ಗೋ: ಇರುವ ಕಡೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕು. ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿರುತ್ತೇನೆ. ಪ್ರಭಾವಿ ವಲಯ ಮತ್ತು ಕಳಕಳಿಯ ವಲಯ ಇರುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಾವು ಸರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದರೆ, ಅಂದರೆ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಕಛೇರಿಗೆ ಹೋಗುವುದು, ನೀತಿ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವುದು, ನನ್ನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಕೆಲಸವಾಗುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಇತ್ಯಾದಿ. ಇದರಿಂದ ಖಂಡಿತ ಪ್ರಭಾವ ಆಗುತ್ತದೆ. ಇತರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಮಹತ್ವ ಕೊಡಬೇಡಿ. ಜನರು ಏನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಅಂದರೆ ಇತರರನ್ನು ಟೀಕಿಸುತ್ತಾರೆ, ತಾವು ಮಾತ್ರ ಬದಲಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಾವಣೆ ಮೊದಲು ನನ್ನಿಂದ  ಬರಬೇಕು. ನನ್ನ ಹತ್ತಿರ ೨೪ ಗಂಟೆಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಕಡತಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ ನಾನು ನನ್ನ ಅಧೀನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕೇಳುವ ನೈತಿಕತೆ ನನಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಹತ್ತಿರ ಬಾಕಿ ಇಲ್ಲ, ನೀವು ಏಕೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದೀರಿ ಅಂತ ಕೇಳಬಹುದು. ನಾನು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಇಂತಹ ಮನೋಭಾವ ಖಂಡಿತಾ ಸುಧಾರಣೆ ತರುತ್ತದೆ, ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ. 

ಪ್ರಶ್ನೆ:  ಜನಪರ ಯೋಜನೆಗಳು ಎಷ್ಟು ಜನಪರವಾಗಿವೆ? ಹೇಗಿರಬೇಕು?

ಮ.ಗೋ: ಗುಜರಾತಿನಲ್ಲಿ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿರುವ 'ಚಿರಂಜೀವಿ' ಯೋಜನೆ ಬಗ್ಗೆ ಅಭ್ಯಸಿಸಲು ಗುಜರಾತಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ. ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಅಗತ್ಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿ, ತಜ್ಞರ ಕೊರತೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಯೋಜನೆ ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು. ೧೦೦ ಹೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ೨ ಲಕ್ಷ ರೂ.ಗಳು, ಒಂದು ಹೆರಿಗೆಗೆ ೨೦೦೦ ರೂ.ಗಳು. ಯಾವುದೇ ಖಾಸಗಿ ತಜ್ಞ ವೈದ್ಯರು ಬಂದು ತಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಶೇ. ೩೦ ಅನ್ನು ಮುಂಗಡವಾಗಿ ಸಂಭಾವನೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಉಳಿದ ಮೊಬಲಗನ್ನು ೧೦೦ ಹೆರಿಗೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಯಾವುದೇ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳಿಲ್ಲ, ನಿಗದಿತ ಕಾರ್ಯಪದ್ಧತಿ ಇಲ್ಲ. ಗುಜರಾತಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿರುವ ಈ ಯೋಜನೆ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿರುವ  ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಎಂದು ಹೇಳಬಲ್ಲೆ. ಇದನ್ನು ನಾವೂ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೇವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮೂರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ಲಾನಿಂಗ್ ಕಮಿಷನ್ ಗುರ್ತಿಸಿದೆ. ಗುಜರಾತಿನ 'ಚಿರಂಜೀವಿ' ಯೋಜನೆ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ 'ಬಾಲಶಕ್ತಿ' (ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಆಹಾರ ಒದಗಿಸುವುದು) ಮತ್ತು ಛತ್ತೀಸಘಡದ ಪಡಿತರ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಸಾಗಾಣಿಕೆ ಪದ್ಧತಿ. ಈ ಮೂರೂ ರಾಜ್ಯಗಳು ಬಿಜೆಪಿ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದು ಅನ್ನುವುದು ಬೇರೆ ವಿಷಯ. ಇದನ್ನು ಬೇರೆ ಯಾರೋ ಹೇಳಿರುವುದಲ್ಲ, ಪ್ಲಾನಿಂಗ್ ಕಮಿಷನ್ನಿನವರು ಹೇಳಿರುವುದು. ಜನಪರವಾಗಿ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡಬಹುದು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇವು ಉದಾಹರಣೆಯಷ್ಟೆ. ಅವರುಗಳು ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೋ, ಇಲ್ಲವೋ ಅದು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ. ಆದರೆ ಜನರ ಹೃದಯ ಮುಟ್ಟುವ ಕೆಲಸಗಳು ಇಂತಹವೇ.

     ಒಳ್ಳೆಯ ಯೋಜನೆಯ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ರಾಜಕೀಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಬೇಕಿಲ್ಲ, ದೊಡ್ಡ ಮೆದುಳಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿಲ್ಲ, ಮನಸ್ಸಿನ ಶಕ್ತಿ ಬೇಕು ಅಷ್ಟೆ. ಒಳ್ಳೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕುರಿತು ಜನರಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಕಳ್ಳತನ ಕಾನೂನು ಪ್ರಕಾರ ಮಾಡಬಹುದು ಅಂತ ನಿಯಮ ಮಾಡಿದೆವು ಅಂತ ಇಟ್ಕೊಳ್ಳಿ. ನಾನೂ ಕೂಡಾ ಆ ಕಾನೂನಿನ ಬಲಿಪಶು ಆಗಬಹುದು. ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರವನ್ನು ಅಧಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದೆವು ಅಂತ ಇಟ್ಕೊಳ್ಳಿ. ಆಗ ನನ್ನಿಂದ ಕೂಡಾ ಬೇರೆಯವರು ಹಣ ಮಾಡಬಹುದು. ಜನರು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಾರದು. ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಹಿಂಸಾಚಾರವಿದೆ, ಅದು ಬೇರೆ ತರಹ. ಅಸಂಘಟಿತ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಇದೆ. ವಿನಾಕಾರಣ ಕೊಲೆಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಒಬ್ಬ ವೃದ್ಧೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ, ಸ್ವಲ್ಪ ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳನ್ನು ಕೊಲೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಹೋದಾಗ ಹೀಗೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಇಂದು ನನಗೆ ಗನ್ ಮ್ಯಾನ್ ಇದ್ದಾರೆ, ನಾಳೆ? ನಾನೂ ಕೂಡ ರಕ್ಷಿತನಲ್ಲ. 

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸುಧಾರಣೆ ಸಾಧ್ಯವೇ?

ಮ.ಗೋ: ಜನರ ಜೀವನಮಟ್ಟದ ಸುಧಾರಣೆ ಆಗಬೇಕು, ಅವರಲ್ಲಿ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಮೂಡಿಸಬೇಕು. ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರದ ವಿಷಯವನ್ನೇ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಜನರ ಬೆಂಬಲ ಸಿಗುವುದು ಕಡಿಮೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಅಷ್ಟೊಂದು ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಹಂತದ ಜನರು ಮಾತ್ರ ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರಿಗಳೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆಫೀಸಿನ ಒಳಗೆ ಹೋಗಬೇಕೆಂದರೆ ೫ ರೂ. ಕೊಡಬೇಕು. ಬಡವರು ಬಡವರನ್ನೇ ಶೋಷಿಸುವುದಿದೆ. ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರದಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಯಾವ ಪರಿಣಾಮ ಆಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಮೂಡಿಸಬೇಕು. ಜನರ ಆಂದೋಲನ ಆಗದೆ ಬದಲಾವಣೆ ಕಷ್ಟ. ಜನ ಕೇಳಬೇಕು. ನಮ್ಮೂರಿನಲ್ಲಿ ಶಾಲೆ ಇಲ್ಲ, ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಇಲ್ಲ, ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಇದ್ದರೂ ಔಷಧಿ ಇಲ್ಲ, ರಸ್ತೆ ಇಲ್ಲ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲ, ಸೌಕರ್ಯ ಇಲ್ಲ, ಏಕೆ ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ ಅಂತ ಕೇಳಬೇಕು. ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯದೆ ಇದೆ. ಸರಿಯಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಇ-ಆಡಳಿತ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಜಾರಿ ಆಗಬೇಕು. ಅತ್ಯಂತ ಭಯಂಕರವೆಂದರೆ ಮಾನಸಿಕ ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರ. ಜನ ಟೀಕಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಅವರ ಜೀವನವೇ ಸರಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಸಮರ್ಥನೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಇಲ್ಲ. ಒಳ್ಳೆಯ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರೆ ಕೆಟ್ಟ ಸಂಗತಿಗಳು ಓಡಿ ಹೋಗುವುವು. ಸರ್ಕಾರಗಳು ಬರುತ್ತವೆ, ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಜನರು ಅದನ್ನು ಟೀಕಿಸಿ ಪ್ರಯೋಜನ ಇಲ್ಲ. ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರ ವಿರೋಧಕ್ಕಿಂತ ಅಂದರೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಆಡಳಿತದ ಪರ ಇರಬೇಕು. ಯುದ್ಧ ವಿರೋಧಕ್ಕಿಂತ ಶಾಂತಿಪರವಾಗಿರುವುದು ಮೇಲು. ನೆಗೆಟಿವ್ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಟೀಕಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಪಾಸಿಟಿವ್ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಬೇಕು.  

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಒಳ್ಳೆಯ ಆಡಳಿತಕ್ಕಾಗಿ ಏನು ಮಾಡಬಹುದು?

ಮ.ಗೋ: ಸಾಕಷ್ಟು ಒಳ್ಳೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿವೆ. ಅದನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ, ಬಿಜೆಪಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ, ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ, ಇತ್ಯಾದಿ ಹೇಳದೆ ಅದನ್ನು ಜನರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಅಂತ ಜಾರಿಗೆ ತರಬೇಕು. ಒಳ್ಳೆಯ ಆಡಳಿತಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾರ್ಟರ್ ಏಕೆ ತರಬಾರದು? ಅದಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಸಹಿ ಪಡೆಯಬೇಕು. ಚುನಾವಣಾ ಕಮಿಷನ್ ಅದನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯ ಮಾಡಲಿ. ಆರೋಗ್ಯ ಸುಧಾರಣೆ, ಸಾಕ್ಷರತೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳು, ಇತ್ಯಾದಿ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ರೂಪಿಸಬೇಕು. ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಅದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಯಾವ ಪಕ್ಷ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬರಲಿ, ಹೋಗಲಿ ಈ ಮೂಲಭೂತ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಜಾರಿ ಮಾಡಲು ಬದ್ಧರಿರಬೇಕು. ಇದನ್ನು ಏಕೆ ಮಾಡಬಾರದು? ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ತಾಯಿ ಸಾಯುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ ಅಂತ ಇಟ್ಕೊಳ್ಳಿ. ಆಕೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ತಾಯಿ, ಬಿಜೆಪಿ ತಾಯಿ, ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ತಾಯಿ ಅಂತ ನೋಡಬೇಕೇನು? ಆಕೆಯ ಜೀವ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಲ್ಲವೇ? ಒಂದು ಮಗು ಹುಟ್ಟಿದ ೬ ತಿಂಗಳ ಒಳಗೇ ಸತ್ತರೆ ನಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಇಲ್ಲವೇ? ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾದ ಮಗು ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರೆ ನಮ್ಮ ಹೊಣೆಯಿಲ್ಲವೇ? ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಯಿಲೆಗಳು ಒಳ್ಳೆಯ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಸಿಗದೇ ಬರುವಂತಹವು. ಒಳ್ಳೆಯ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಕೊಡುವುದು ನಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವಲ್ಲವೇ? ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಸಮಸ್ಯೆ, ಇದನ್ನು ಜಾರಿ ಮಾಡಲು ದೊಡ್ಡ ಕ್ರಾಂತಿ ಬೇಕೇ? ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ರೂಪಿಸಬೇಕು. 

     ದೇಶದಲ್ಲಿ ದುಡ್ಡಿಲ್ಲ ಅಂತ ಏನೂ ಇಲ್ಲ. ಈಗ ಏನಾಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಈಗ ದ್ವಂದ್ವರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಚಾರ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಒಂದು ಕಡೆ ಹೇಳ್ತಾರೆ, ನಮ್ಮ ಹತ್ತಿರ ದುಡ್ಡು ಇಲ್ಲ, ಸರ್ಕಾರ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಖಾಸಗೀಕರಣ ಮಾಡಬೇಕು ಅಂತ. ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ಸರ್ಕಾರ ಸರಿಯಿಲ್ಲ, ಅದರ ವಿರುದ್ಧ ಬಂದೂಕು ಮುಖಾಂತರ ಹೋರಾಟ ಮಾಡಬೇಕು ಅನ್ನುವವರೂ ಇದ್ದಾರೆ. ಉದಾರವಾದದ ಪರ, ಉಗ್ರಗಾಮಿಗಳ ಪರ ಮಾತನಾಡುವವರಿಗೆ ಅವಕಾಶವಾಗಿರುವುದೇ ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರದ ಕಾರಣದಿಂದ. ಜನರಿಗೆ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳ ಕೊರತೆ ಇದ್ದು, ಅದನ್ನು ನಕ್ಸಲೀಯರು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನಿಯಮಗಳು, ಕಾನೂನುಗಳ ತೊಡಕಿದ್ದರೆ ನಿವಾರಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ಕೊನೆಯ ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಜನರಿಗೂ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ದೊರೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದರೆ ಈ ಸಮಸ್ಯೆ ತಾನಾಗಿ ಪರಿಹಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ ಜನರಿಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ, ಇವರೇ ನಮ್ಮ ರಕ್ಷಕರು ಅಂತ. ತಪ್ಪು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಪಡೆದ ಯುವಕರಿಗೆ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಕೊಡುವ ಕೆಲಸ ಆಗಬೇಕು. ಸರ್ಕಾರ ಇದೆ ಜನರಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಜನರಿಗೆ ಆ ನಂಬಿಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿದೆ, ಅದು ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲ. ಜನರಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಹೋದರೆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನಿಭಾಯಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಖಾಸಗೀಕರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅವು ಕೆಲವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಬಹುದು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಸಹ ಸಮಸ್ಯೆ ಬಗೆಹರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಒಳ್ಳೆಯ ಆಡಳಿತ ಮಾತ್ರ ಸಮಸ್ಯೆ ಪರಿಹರಿಸಬಲ್ಲದು. ಒಳ್ಳೆಯ ಆಡಳಿತ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಯೇ ಪರಿಹಾರ. ಇದು ಆಗಬೇಕೆಂದರೆ ನಾನು ಪದೇ ಪದೇ ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಿರುವಂತೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವ ಕೆಲಸ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತರಿಂದ, ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ, ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಿಂದ ಆಗಬೇಕು.

     ಜಲಸಂವರ್ಧಿನಿ ಯೋಜನೆ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಉದ್ಘಾಟನೆ ಮಾಡಿದ್ದವರು ಅಣ್ಣಾ ಹಜಾರೆ. ಎಸ್.ಎಮ್.ಕೃಷ್ಣರವರು ಆಗ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ. ಅಣ್ಣಾ ಹಜಾರೆಯವರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ "ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಜನರು ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವುದು ಅಂದರೆ ಏನು?" ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಅವರೇ ಉತ್ತರಿಸಿದ್ದರು, "ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಜನರು ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವುದು ಅಲ್ಲ, ಜನರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವುದು ಅನ್ನಬೇಕು." ಇದು ದಾರ್ಶನಿಕರ ಚಿಂತನಾಧಾಟಿ. 

     ನಾವು ಜನರನ್ನು ನಂಬಬೇಕು. ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಂಬುತ್ತೇವೆ. ಜನರನ್ನು ಅನುಮಾನಿಸುತ್ತೇವೆ. ಇದು ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲೊನಿಯಲ್ ಮನೋಭಾವ. ಈ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅವರ ಆಡಳಿತದ ಹ್ಯಾಂಗೋವರ್! ನಾವು ಜನರನ್ನು ನಂಬಬೇಕು. ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅನುಮಾನಿಸಬೇಕು. ಕೆಲಸಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಆಗುತ್ತೋ ಇಲ್ಲವೋ ಅಂತ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ಮನೋಭಾವ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಹಳ್ಳಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಕೆಲಸದ ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಪ್ರೌಢ ಮಹಿಳೆಯೊಬರು, "ನೀವೇನೂ ದೊಡ್ಡ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲ. ಸಮಾಜದಿಂದ ನೀವು ಸಾಲ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದೀರಿ. ಸಮಾಜದ ಸಹಾಯದಿಂದಲೇ ನೀವು ಈ ಹುದ್ದೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದೀರಿ. ಈಗ ನೀವು ಬಡ್ಡಿ ಕಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದೀರಿ, ಅಷ್ಟೆ. ಇನ್ನೂ ಅಸಲು ತೀರಿಸಬೇಕಿದೆ" ಎಂದಿದ್ದರು. ಎಷ್ಟು ಸತ್ಯ!! ಈ ಮಾತು ಸಮಾಜದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ, ಎಲ್ಲರೂ ಅನ್ವಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಭ್ರಷ್ಠಾಚಾರವನ್ನು ಒಳ್ಳೆಯ ಆಡಳಿತ ಮಾತ್ರ ಹಿಂದಿಕ್ಕಬಹುದು. ಒಳ್ಳೆಯ ಆಡಳಿತ ಬೇಕೆಂದರೆ ಜನರು ಜಾಗೃತರಾಗಿ ಸರಿಯಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆಯೇ ಎಂದು ಗಮನಿಸುತ್ತಿರಬೇಕು.